Homiletische hulplijnen 95

Homiletische hulplijnen 95
Levenskunst

Predikanten moeten zich voeden met poëzie en romans om taalvaardigheid en verbeeldingskracht te oefenen; dat is iets anders dan de dingen mooi zeggen. En wij moeten ons laven aan meditatieve literatuur van anderen, om niet steeds dezelfde paden te bewandelen die wij van nature geneigd zijn in te slaan. Alleen met contemplatie en studie kunnen wij de heilige Schrift vertolken.

Vandaag liggen twee onderling verwante boeken op mijn bureau. Het eerste heet Domweg gelukkig, naar het sonnet van J.C. Bloem: ‘De Dapperstraat’. Het heeft als ondertitel Een theologische en filosofische verkenning over het streven naar geluk. De auteur Willem Maarten Dekker is hervormd predikant in de Protestantse Kerk in Nederland. Inderdaad is zijn boek filosofiehistorisch onderbouwd maar dat zijn niet de aardigste gedeelten. De auteur komt meer in zijn element als hij poëzie bespreekt: Lucebert, Elisabeth Eybers, Bloem inderdaad, P.C. Boutens, Jorge Louis Borges, Günther Grass. Helemaal op dreef komt Dekker als hij aan het eind van zijn boek ‘Tien tips’ geeft ‘voor een beter leven’.

Ik noem ze alle tien:

Bedenk dat alles vruchteloos is
Zoek God
Bereid je voor op de dood
Bid vijf maal per dag
Lees de Bijbel
Wordt een onafhankelijke geest
Ken de dieren bij name
Zoek vrienden
Sticht een gezin
Ga naar de kerk

De meest opmerkelijke is die van het kennen van de dieren. Een citaat: ‘Wie vervreemdt van de schepping, vervreemdt ook van de Schepper. Daarom heeft de mens het dier nodig. Mensen onder elkaar kunnen ook op Mars een kolonie stichten, of in oerlelijke torenflats gaan wonen, flats zonder het torenkamertje waar Pluk nog altijd Zara de kakkerlak en Dollie de duif had. Ieder kind kan begrijpen dat Pluk gewoon met Zara en Dollie praat en dat zij allebei namen hebben. Een gezonde volwassenen begrijpt dat nog steeds, lacht er helemaal niet om, maar ziet dat iets is bewaard van het rijke leven. Tip zeven is dus: zorg altijd dat er een Zara of een Dollie in de buurt is om je eenzaamheid te doorbreken en het besef te bewaren dat je schepsel bent’ (blz. 107).

Het andere boek is Het boek van vreugde van Zijne Heiligheid de Dalai Lama en Aartsbisschop Desmond Tutu met Douglas Abrams, een vertaling van The Book of Joy uit 2016. Ik haalde het na het overlijden van Desmond Tutu (26 december 2021) weer te voorschijn, vooral na lezing van een ‘overdenking’ van Stevo Akkerman in Trouw: ‘Het nieuwe jaar 2022 kan de kracht van een goede giechel wel gebruiken.’
Hij focust op de beelden die na Tutu’s overlijden de wereld over gingen, vooral van deze twee vrienden: ‘twee oude mannen die het tegengif tegen ongelukkig-zijn hadden ontdekt, en wel in de kracht van een goede giechel. Niemand haalde het bij Tutu, die kon giechelen als geen ander, maar de Dalai Lama kwam een heel eind, en samen onderzochten ze waar de bron lag van hun lol, of beter: hun vreugde.’
            Het boek van vreugde is wijs, ik ben er nog niet in uitgelezen. Ook dit boek eindigt met aanwijzingen, in dit geval van ‘De acht pijlers van vreugde’ die minder dan bij Dekker tips zijn om te gaan doen als wel eigenschappen van geest (de eerste vier) en hart (de laatste vier).
Ik haal ze ook hier alle acht aan. Ze worden als volgt ingeleid: ‘Zoals we meteen aan het begin al zeiden, is vreugde een bijproduct’, beet de Aartsbisschop het spits af. ‘In je handen spugen, met je tanden knarsen en zeggen: “Ik wil gelukkig zijn” is de beste manier om de boot te missen.’ Als vreugde en geluk neveneffecten zijn, waarvan dan wel?

Dan komen de acht pijlers in beeld:

Perspectief: er zijn veel verschillende invalshoeken
Nederigheid: ik probeer nederig en bescheiden te zijn
Humor: lachen en grappen zijn veel beter
Acceptatie: het enig mogelijke vertrekpunt naar verandering

Vergeving: onszelf bevrijden van het verleden
Dankbaarheid: wat een geluk dat ik leef
Compassie: iets wat we willen worden
Edelmoedigheid: we lopen over van vreugde

Het laatste hoofdstuk van dit boek is getiteld ‘Vreugde in de praktijk’ en is gewijd aan het opbouwen van mentale weerbaarheid met een kleine 40 bladzijden boeddhistische en christelijke ademhalings- en meditatieoefeningen, variërend van meditatieve wandelingen, gebed bij frustratie en woede, stilteretraite en vasten. ‘Een boek om langzaam te lezen en serieus te nemen’ schrijft NBD Biblion.

Willem Maarten Dekker, Domweg gelukkig. Een theologische en filosofische verkenning over het streven naar geluk, Heerenveen 2021

Zijne Heiligheid de Dalai Lama en Aartsbisschop Desmond Tutu met Douglas Abrams, Het boek van vreugde, Amsterdam 2017, 2020⁸

drs. Klaas Touwen