Homiletische hulplijnen 44, 2013

Homiletische hulplijnen 44
Doelgroep of context?

Je wilt weten wie je voor je hebt. Met name in het categoriaal pastoraat maakt dat verschil. Ik preek in de bajes anders dan in het verpleeghuis en anders dan in een parochiekerk. Denken in termen van ‘doelgroepen’ ligt dan voor de hand. Maar in wat voor een wereld begeef je je daarmee?

‘Doelgroep’ is, zo leert ons de encyclopedie, een begrip dat gebruikt wordt in politieke en marketingcampagnes. De doelgroep is het deel van de bevolking waarbij een (door de campagnevoerders, beleidsmakers of reclamemakers gewenste) gedragsverandering tot stand gebracht zou moeten worden.
Denken in doelgroepen is dus – kort gezegd – manipulatief. De liturgie als vindplaats van God verwordt daarmee tot een plek waar strategische zetten worden gedaan. De parochiaan is dan niet langer subject maar object. De viering van de eucharistie als intrinsiek goed wordt geïnstrumentaliseerd tot een middel dat wij effectief kunnen inzetten om deze en gene doelgroep te bereiken.

Bovendien fixeert het doelgroepdenken mensen op een bepaalde rol: zij zijn patiënt, boef, militair, oud. Maar de zieke vrouw te bed luistert ook met de oren van haar kleinzoon. De gedetineerde heeft zich niet alleen te verstaan met thema’s als schuld en boete, maar ook met rouw om de dood van zijn oma wier uitvaart hij niet bijwoonde. Ieder mens maakt deel uit van een netwerk van relaties. Die brengen wij – mentaal – mee ter kerke. Soms ook fysiek: in de bajes maken twee bewaarders de dienst mee, ook het studentenkoortje en de trouwe en onmisbare vrijwilligers van buiten.
In het categoriaal pastoraat houden wij niet een bepaalde doelgroep voor ogen, maar werken wij in een bepaalde context. Een viering in die context heeft couleur locale, maar is principieel een viering van het hele volk van God. De vrouw te bed is niet te identificeren op haar ziekte, de man in de cel valt niet samen met zijn delict. Een verpleeghuis is sowieso al een afspiegeling van de hele samenleving: van psychogeriatrie tot en met alle hoeken en gaten van de somatiek.

Wij doen ‘onze’ mensen tekort als wij hen als doelgroep vastleggen. Dat geldt trouwens ook voor een viering in de parochie. Ogenschijnlijk zestigplussers, maar in hun hoofden en harten zijn zij dat niet. De sociologie heeft niet het laatste woord, Wij vieren niet als kaste, sociale klasse, leeftijdscohort of wat dies meer zij. Als wij vieren maken deel uit van het hele volk van God en dat moet blijken ook. Zó worden wij aangesproken. De wereld is sektarisch, de kerk is katholiek.

Klaas Touwen