Homiletische hulplijnen 36, 2011

Homiletische hulplijnen 36
Krant lezen

De viering van de liturgie is geen actualiteitenprogramma. De preek is geen beschouwing over ‘de toestand in de wereld’, maar kan toch ook moeilijk in onverstoorbare gelijkmoedigheid voorbijgaan aan de verschrikkingen die over de wereld gaan. Dat is echter wel het beeld dat Theo Salemink & Marcel Poorthuis schetsen in Een donkere spiegel, Nederlandse katholieken over joden, 1870-2005, Valkhof 2005. Aan de preken die zij onderzochten was nauwelijks af te lezen dat de synagogen brandden, de joden op transport werden gesteld, er een Holocaust gaande was.

Hoe verhoudt de preek zich tot de actualiteit? Niet volgend, de predikant is geen journalist. Ook niet beschouwend. de predikant is geen commentator. De preek is verkondiging van de heilige Schrift, maar dat is niet het enige verhaal. De predikant heeft twee verhalen uit te leggen. Het verhaal van het goede boek en het verhaal van ons leven. Daarom houdt de preek het midden tussen een gesprek en een vertelling.

Wij worden aangesproken op wat ons te doen staat. Niet omdat een of ander ideaal ons dat dicteert, maar omdat God en de mensen dat van ons verlangen. En omdat wijzelf die mensen zijn, die dit behoeven, ook al gaat het ogenschijnlijk ons niet aan. Die anderen zijn als wij: ‘Liefhebben zul je de Heer je God, vanuit heel je hart, met heel je ziel, met al je kracht en met heel je verstand, en je naaste aan jou gelijk!’ (Luc. 10,27).

Ons eigen leven is niet zoveel anders dan wat het goede boek vertelt. Ook ons eigen leven ervaren we als een verhaal. En we vertellen het duizend maal – en steeds weer anders – om het verhaal weer kloppend te krijgen. Soms lukt dat niet: het verhaal is vastgelopen, het is blijven steken in schande, schaamte, schade en schuld. Dan moeten we dus weer overnieuw beginnen en proberen het verhaal weer vlot te trekken, soms geholpen door een goede vraag die een andere verhaallijn mogelijk maakt.
De preek is gesprek en verhaal beide. Als gesprek stelt de preek ons zulke vragen. Als verhaal vertelt de preek ons een plot dat ook in ons eigen verhaal mogelijkheden biedt.

Waar haalt de predikant zo’n plot vandaan? Dat heeft hij niet van zichzelf. Dat leest hij ook niet in het goede boek. Dat haalt hij uit de krant. Meestal niet van de voorpagina maar verderop, daar waar de interviews staan. Preekvoorbereiding is niet alleen een exegetisch ambacht, het is net zo goed de discipline om de krant te lezen en dat wat je treft te bewaren. Er een voorraadje van aan te leggen.
Het Woord is immers vlees geworden? Dan zul je het aan mensen van vlees en bloed kunnen aflezen. En dat vlees kan weer Woord worden. Daar moet de preek het van hebben.

Klaas Touwen