Homiletische hulplijnen 34, 2011

Homiletische hulplijnen 34
Bijbelliederen

Net over de rand van de homiletiek, maar niettemin van belang: wat is de plaats van het Bijbellied?
In de aanzet tot het Liedboek voor de Kerken (1973) hebben met name Willem Barnard, Jan Wit en Muus Jacobse vele Bijbelliederen gedicht, dikwijls getoonzet door Frits Mehrtens en Willem Vogel. Sinds 1966 heeft ook Hanna Lam vier delen Alles wordt nieuw uitgebracht met in totaal ruim honderd Bijbelliederen die in het bijzonder gedicht en gedacht zijn voor kinderen en op muziek gezet door Wim ter Burg. Selecties van deze liederen vonden hun plek in ondermeer Gezangen voor Liturgie en Laus Deo. In de nieuwe protestantse liedbundel die met Advent 2012 in Nederland en Vlaanderen wordt geïntroduceerd, zullen maar weinig Bijbelliederen een plaats krijgen. Vooral omdat er doorgaans zo onhandig mee wordt omgesprongen.

Wat is de plaats van Bijbelliederen in de liturgie? Ze worden vaak geplaatst in de buurt van de betreffende lezing of aansluitend op de preek waarin die lezing aan de orde kwam. Dat is didactisch gedacht: het lied prent in waar het in de lezing over gaat. Het lied is hetzelfde nog een keer, verdubbeling in een andere werkvorm. De liturgie staat als het ware even stil.

Maar zonder ze tegen elkaar te willen uit te spelen: vieren is iets anders dan leren. Daarom, wat is – liturgisch gedacht – de plaats van het Bijbellied? De liturgie trekt langere lijnen dan die van de didactische herhaling. De liturgie speelt namelijk met de figuur van de inclusie. In een vierende omgang met het Bijbellied, wordt het lied juist niet in de buurt van de betreffende lezing geplaatst, maar veel later. Het haalt aan het einde van de viering de oogst binnen. Het klinkt als communiezang of slotlied. Vergelijk het met een collectagebed. Dat klinkt aan het begin van de viering als de Schriften opengaan, èn het wordt gebeden aan het einde van de voorbede.

De preek is slechts een deel van de verkondiging. Die wordt voortgezet in liederen en gebeden en in de viering van brood en wijn. Ook het Bijbellied maakt deel uit van de verkondiging. Het is zinvol het homiletisch werk daarop af te stemmen in de wetenschap dat niet de preek het laatste woord heeft.

Klaas Touwen