Week van de eenheid van de christenen, 17-1-2017

17 januari 2017
Week van het gebed voor de eenheid van de Kerken en Christenen

‘Verzoening – de liefde van Christus laat ons geen rust’ (2 Korintiërs 5,14-20)

De Gebedsweek voor de Eenheid van 2017 is voorbereid door de Duitse Raad van Kerken, die niet alleen het jubileum van vijfhonderd jaar Reformatie voor ogen had, maar ook de daarbij gevoelde pijn van een verdeelde christenheid. Dus met enerzijds het lutherse thema van de rechtvaardiging door genade alleen, en anderzijds de ervaren noodzaak van verzoening tussen kerken en christenen. De apostolische exhortatie Evangelii Gaudium (2013) van paus Franciscus droeg uiteindelijk het thema aan: ‘Verzoening – de liefde van Christus dringt ons’ (2 Kor. 5,14).

Bij de vertaling en presentatie van het Nederlandse materiaal deed zich een aantal misverstanden voor. ‘Verzoening’ is weliswaar een bijbels thema maar geen specifiek luthers thema. Anders gezegd: het lutherse theologoumenon van ‘de rechtvaardiging van de zondaar’ is geen verzoeningstheologie maar incarnatietheologie (zie Tijdschrift voor Verkondiging 88/5 (2016) 48-50).
In het calvinisme daarentegen staat de rechtvaardigingsleer wel gelijk aan verzoeningstheologie (Anselmus, Calvijn). In deze traditie is ‘de verzoening’ het hart van het heil, zodat deze gebedsweek aanvankelijk als volgt werd aangekondigd: ‘Voor Luther was de verzoening met God door het bloed van Jezus Christus de kern. Het is tragisch dat dit belangrijke besef toch een scheur door de kerk is geworden.’
Maar zoals gezegd: het thema van ‘verzoening’ is in deze setting niet door Luther maar door paus Franciscus aangedragen. Want voor Luther was ‘verzoening met God door het bloed van Christus’ zeker niet de kern. Prof. dr. Markus Matthias, hoogleraar lutherana, stelt:

Wij moeten leren dat volgens Luther Christus niet voldoet aan het vanuit onze perspectieven noodzakelijke rechtsstelsel tussen God en mens (Wet), maar dat hij vanuit Gods kant de relatie van mens en God in de termen van een rechtsstelsel opbreekt. Er bestaat immers nog een ander soort van rechtvaardigheid die ‘slechts’ een vorm van vertrouwen is (Evangelie).

Ook de tweede zin (‘Het is tragisch…’) is onjuist, want die ‘scheur’ is geheeld. Precies op het punt van de rechtvaardigingsleer hebben de Rooms Katholieke Kerk en de Lutherse Wereld Federatie volledige overeenstemming bereikt (1999), zodat beide kerken zich sindsdien bewegen From Conflict to Communion.

Een uiteindelijke, correcte tekstversie luidt: ‘Het is vijfhonderd jaar geleden dat een vernieuwingsbeweging in de kerk een naam en een gezicht kreeg: Maarten Luther kaartte 95 stellingen aan en dat werd het begin van de Reformatie. Voor Luther was de rechtvaardiging door het geloof de kern: “Christus is onze gerechtigheid.” Het is tragisch dat dit belangrijke besef eeuwenlang een scheur door de kerk heeft getrokken.’

Het Nederlandse materiaal bij deze week is niet alleen een vertaling maar ook een bewerking van de internationaal ter beschikking gestelde teksten. Daarbij valt op dat de Nederlandse bewerking, die niet alleen door de Raad van Kerken is verzorgd maar ook in samenwerking met MissieNederland, een verzameling van allerlei evangelicale groeperingen, door deze laatste beweging sterk gestempeld is. De oorspronkelijke structuur is daarbij soms verloren gegaan. Er is zelfs op eigen gezag een heel ander evangelie gekozen!

Daarom ter informatie: in het internationale materiaal is de profeetlezing Ezechiël 36,25-27 (in de Nederlandse bewerking is de perikoop anders toegesneden, een latere tekstsamenhang, namelijk Ezechiel 26,26-28).
Oorspronkelijk was als graduaal opgegeven een gedeelte uit Psalm 18, dat goed accordeert met Psalm 18 uit Gezangen voor Liturgie = Psalm 18a uit het nieuwe Liedboek (in het Nederlandse materiaal wordt geen graduaal vermeld).
Het gekozen evangelie is Lucas 15,11-24 over de verhoopte verzoening tussen de twee broers (in het Nederlandse materiaal is niettemin gekozen voor het al te korte Matteüs 5,23-24).
Als slotlied heeft het internationale materiaal uitdrukkelijk Sonne der Gerechtigkeit aangewezen (= Liedboek 967). De Nederlandse redactie heeft echter ook deze keuze overruled.

Het materiaal van de Gebedsweek voor de Eenheid is te bestellen via www.raadvankerken.nl/?b=861

Het materiaal is ook rechtstreeks te downloaden:
Boekje Week van gebed: www.raadvankerken.nl/fman/7979.pdf
Poster: www.raadvankerken.nl/fman/7976.pdf
Poster in groot formaat: www.raadvankerken.nl/fman/7980.jpg            Bidkaartje: www.raadvankerken.nl/fman/7978.pdf

drs. Klaas Touwen