Homiletische hulplijnen 96

Homiletische hulplijnen 96
1572

Dit jaar wordt herdacht dat 450 jaar geleden, in 1572, Nederland geboren werd. Zo althans melden de samenwerkende 1572-gemeenten zich:

Het jaar 1572 is het begin van de ‘geboorte van Nederland’ én een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog (1568–1648). Het was een heftige strijd: oorlog en deels ook burgeroorlog. Elke stad in de Nederlanden speelde hierin zijn eigen rol en heeft zijn eigen herinneringen. Sommigen bleven de landsheer, koning Filips II van Spanje, trouw. Anderen namen deel aan een opstand onder leiding van Willem van Oranje. Uit eigen beweging of noodgedwongen. Nu, 450 jaar later, zijn veel Nederlandse gemeenten lid van het Samenwerkingsverband 1572. Zowel plaatsen die deelnamen aan de Opstand als plaatsen die dat niet, of pas later, deden. Vanaf 2022 willen ze gezamenlijk de gebeurtenissen en thema’s uit 1572 breed herdenken en actualiseren.

De Katholieke Vereniging voor Oecumene nam het initiatief om een orde van dienst aan te bieden voor de oecumenische diensten die – lokaal en regionaal – ter gelegenheid van deze herdenkingen gehouden zullen worden. Het woord ‘vieren’ wordt vermeden. Het jaar 1572 staat te veel in het teken van tweedeling tussen enerzijds Holland en Zeeland met vervolgens de andere provincies wier rechten mede tot gelding kwamen en anderzijds ‘de generaliteitslanden’ (Zeeuws-Vlaanderen, Noord-Brabant, Limburg en Vlaanderen), tussen rooms-katholiek en gereformeerd, tussen het rijke westen en de armere delen van Nederland, de wingewesten en koloniën. De inleiding tot de orde vertrekt vanuit deze context:

In deze orde van dienst is gepoogd de pijnlijke herinneringen bij God te brengen en vanuit ons gezamenlijk geloof aan te sluiten bij de waarden Vrijheid, Verdraagzaamheid, Verbondenheid en Verscheidenheid, die onze samenleving tot een goede samenleving maken. We voegen daar nog Vrede aan toe. Het ontsteken van de kaarsen bij de voorbeden en het elkaar aanreiken van een palmtakje bij de vredeswens zijn betekenisvolle symboolhandelingen.

De dienst begint met ‘Gelukkig is het land’, het bekendste lied dat 1572 bezingt. ‘De vijand’ die ‘met moord en brand’ ‘rondom zwermt’  was het  ‘Spaensche boos gebroet’ dat ‘tot den val’ kwam, toen – 450 jaar geleden – de Watergeuzen op 1 april 1572 Den Briel innamen, waarna ook andere steden en dorpen onder leiding van Willem van Oranje in opstand kwamen.
In de inleiding tot het kyrie wordt stilgestaan bij de brandstapels en galgen waar de burgeroorlog de gestalte aannam van een godsdienstoorlog.

De orde van dienst veroorlooft zich ook een grapje. De psalmen bij deze herdenking van 1572 gelezen en gezongen worden zijn Psalm 15 en 72, die in dit verband heel zinvol klinken. Het evangelie is Lucas 6,27-38 van de naastenliefde die zich uitstrekt tot het liefhebben van vijanden en bereidheid tot vergeving.
De orde van dienst wordt geplaatst op website geboortevannederland.nl waar ook vele historische achtergronden en een kalender van activiteiten zijn aan te klikken.

drs. Klaas Touwen