Homiletische hulplijnen 70, 2018

Homiletische hulplijnen 70
Emoties

De kerk geeft zich te verstaan in een emotiecultuur. Wij leven in het belevium, een tijdperk waarin gevoelens, emoties en sentimenten voor zichzelf spreken. Het subject heeft zich losgezongen van het object: ‘Ik heb het gevoel dat…’

De lector voelt een aandrang om de lezing ‘gevoelig’ te brengen. De lezing is daarmee een declamatie geworden, de directe rede in het verhaal een stemmetje. De balans tussen presentie en presentatie slaat door naar het eerste: de lector zelf komt meer aanwezig dan waar de lezing van gediend is.

De predikant graast de lezingen af waar de weerstanden zitten, waar voor ons gevoel een personage onrecht wordt gedaan, waar de Schrift botst met ons wereldbeeld en wij daar verdrietig van worden. Soms brengt de predikant verslag uit van wat de lezingen hem gedaan hebben, zodat de parochie tenslotte de predikant beter leeft leren kennen dan dat zij iets van de lezingen meekreeg.

In het voorgaan in de liturgie doen twee soorten emoties ertoe: inhoudelijke emoties en charismatische emoties.

Met de eerste dient men terughoudend te zijn. Niet de emoties van de voorganger zijn van betekenis, maar de emoties van zijn gehoor. De predikant hoeft niet centraal te stellen wat hij aan de lezingen beleeft, het gaat erom wat de Schrift bij de parochie wil bewerken. Wie teveel met zichzelf bezig is, belemmert de communicatie. Voorgaan vraagt om een grote transparantie: dat niet de predikant met zijn ego tussen het evangelie en zijn gehoor in komt te staan.

Met wat ik charismatische emoties noem, bedoel ik de emoties van het voorgaan zelf, nog afgezien van wát aan de orde komt. Het feit dat jíj dit mag doen, dat je je erin kon bekwamen en dat je er nooit in volleerd zult raken, vervult je met dankbaarheid, vreugde en bescheidenheid. Dit is geen baan, maar een bestaan. Het is een ambt dat ons is verleend. De emoties bij de charismata die wij ontvingen, zijn betrouwbaar en vreugde is daarvan de krachtigste. Henriëtte Roland Holst-van der Schalk dichtte: ‘Er is in Christus iets wat altijd lacht.’ Zoals zangers leren zingen met een innerlijke glimlach, zo putten wie voorgaan in de liturgie uit deze lach.

drs. Klaas Touwen