Homiletische hulplijnen 64, 2017

Homiletische hulplijnen 64
Archief

Een verstandig predikant houdt archief bij. Niet om op de automatische piloot van het ene A-jaar naar het andere te vliegen, want dat zou dodelijk zijn voor de inspiratie. Voor de eigen inspiratie vooral.
Een archief is niet bedoeld om oude herten langs levend water te leiden. Wel om aantekeningen te maken. Namelijk na de mis: wat beviel mij aan mijn preek? En wat niet? Vooral dat laatste. Wat heb ik laten liggen? Wat heb ik in de lezingen gehoord, waarop ik niet was voorbereid? De feitelijke preek is niet waar de predikant te voren op geprepareerd was, maar de preek zoals die uiteindelijk gehouden is en overkwam.
Reflectie begint bij het noteren van wat wij on second thoughts zelf van onze preek vonden. Daar kan het voorlopig bij blijven. Als je maanden of jaren later die preek weer onder ogen krijgt, kunnen die aantekeningen fungeren als leeswijzer.

Oude preken teruglezen is verhelderend. Waar was ik toen toch mee bezig? En wat is er van dat thema eigenlijk geworden? Of je ziet jezelf regelrecht in je valkuil vallen.
Teruglezen is niet alleen beschamend. Het kan je ook terugbrengen bij een aardig gegeven, een frisse gedachte. Maar wat stopte ik er veel in! Nu zou ik aan één alinea genoeg hebben. En die dan eens goed uitwerken en neerzetten. Het archief bevat dus huiswerk.
Een oude preek opnieuw houden is uiterst bewerkelijk. Het kost veel tijd er overnieuw in te komen. Dan kun je in dezelfde tijd beter een nieuwe maken.

Wat aan de grenzen van de vermoeidheid of in tijden van inspiratieschaarste en writers block wel kan helpen is: over een oude preek heen schrijven, dus gebruik te maken van de bestaande structuur en tekstfragmenten – en van de aantekeningen achterop. Ervoor bewaard te willen blijven weer in die valkuil te vallen, geeft ook luciditeit en motivatie.
De exegetische gedeelten van de preek kunnen wellicht nog wat lichtvoetiger geformuleerd worden. Exegese doet ertoe, maar we komen niet in de kerk om binnenbijbelse fenomenen uitgelegd te krijgen. Wat die te betekenen hebben en waar we die vandaag meemaken, hoe Christus ons daarin tegemoetkomt en wat dat met ons doet, ja, als je je terwijl je over zo’n oude preek heen schrijft, daaraan kunt toewijden, dan is er toch heel wat gebeurd.
Met minder zorgen over de vorm, heeft de predikant zich meer op de inhoud kunnen richten.

Dat is immers ook het hulpmiddel dat dit tijdschrift wil zijn: geen kant en klare tekst, maar een leidraad en een handreiking. De digitale beschikbaarheid van exegese en preekvoorbeeld nodigen uit tot zulk een ‘erover heen schrijven’. Niet over andermans tekst, dat zou plagiaat zijn, maar over welgekozen tekstfragmenten, die aan meditatief gehalte winnen als de predikant zich vrij voelt ze naar zijn eigen dictie om te zetten.

Klaas Touwen